Co od razu przychodzi Wam na myśl? Tak! Piękny, drewniany dom! Ale, jak jest zbudowany? Taki dom lokalni cieśle stawiali zawsze ze świerkowych pni, które wcześniej zostały przecięte wzdłuż. Pnie zestawiane są “na zrąb”. Mieszkańcy nazywają te pnie “płazami”. Znacznie rzadziej, jednak można spotkać domy z płazów wykonane z drewna modrzewiowego lub jodłowego. Pomiędzy ułożonymi na zrąb płazami są oczywiście szczeliny, które należy uszczelnić. Na początku robiono to mchem, później zaczęto stosować wełniankę, czyli plecionkę z drewnianych wiórów. Co ciekawe, wiele eksperymentowano z innymi metodami uszczelnień, jednak zawsze wracano do wełnianki, którą stosuje się do dziś. Drewniany dom mocno pracuje, zimy są srogie a wełnianka najlepiej spełnia swoją rolę i izoluje. Jeśli marzysz o góralskim domu i zdecydujesz się na wełniankę jako uszczelnienie będziesz zaskoczony jak wiele wzorów możesz wybrać.
Tradycyjny, góralski dom przykryty jest oczywiście stromym dachem z gontów (drewnianych deseczek). Obecnie, wiele osób wybiera blacho-gont, który wygląda jak prawdziwy gont, jednak jest o wiele mniej wymagający. W dawnych czasach pod dachem znajdował się strych, wypełniony sianem.
Góralska chata naszych przodków składała się z dwóch głównych pomieszczeń. Były to tzw. “Czarna Izba” oraz “Biała Izba”. W czarnej izbie toczyło się codzienne życie, pełniła także rolę kuchni. Kiedy piece nie miały jeszcze kominów na ścianach pojawiał się czarny na lot i stąd nazwa tego pomieszczenia. Biała izba była miejscem reprezentatywnym, gdzie zapraszano Gości. Tutaj też przechowywano najcenniejsze w domu rzeczy.
Pomiędzy dwoma izbami znajdowała się sień, do której od tyłu przylegała komora. W komorze przechowywano akcesoria domowe. Dom otoczony był zabudowaniami gospodarczymi, z których najważniejsze były obora i stodoła.
Chochołów
Koniecznie odwiedź Chochołów! Ta oddalona o 15 km od Zakopanego wioska to żywy skansen! Przepiękna wieś w zwartej zabudowie z mnóstwem góralskich, starych domów.
Kiedy mówimy o zabytkach architektonicznych Zakopanego, należy wziąć pod uwagę fakt, że samo Zakopane jest stosunkowo młodym miastem. Zlokalizowane więc tutaj zachowane zabytki mają jedynie nieco ponad 150 lat.
Warto wspomnieć tutaj o Kuźnicach. Teraz głównie znamy je z tego, że znajduje się tutaj dolna stacja kolejki na Kasprowy Wierch a wiele górskich szlaków ma tutaj swój początek. W XIX wieku jednak to tutaj tętniło życie Zakopanego. Były tutaj huty żelaza, mieszkali właściciele zakopiańskich dóbr, nie brakowało też budynków gospodarczych. Dziś pozostał nam zabytkowy przykład osady przemysłowej, gdzie zachowało się kilka obiektów – budynek dawnej dyrekcji huty, wozownia, karczma. Tuż obok wozowni można także zobaczyć wykonaną z tatrzańskiego żelaza kratę, która w czasach świetności otaczała fontannę.
Zakopiańska “Starówka”
Na ulicy Kościeliskiej (tuż obok Krupówek) można podziwiać góralskie domy, z których większość wybudowana została w XIX wieku.
Zachwycony zakopiańskim budownictwem oraz zdobnictwem Stanisław Witkiewicz stworzył tzw. styl zakopiański, który entuzjastycznie został przyjęty i przeniknął w architekturę oraz sztukę. Motywy ludowe stały się uniwersalne a ich różne kombinacje dostosowane do osób bardziej wrażliwych na estetykę. Pierwszy dom, który powstał w tym stylu możemy podziwiać na ulicy Kościeliskiej właśnie – jest to Willa Koliba. Witkiewicz w swoich projektach zachowywał wszystkie tradycyjne zdobienia oraz przemycał wiele swoich, autorskich pomysłów. Jego budynki to zazwyczaj duże domy, pensjonaty i wille na podmurówkach.