Kościelec

Kościelec jest jednym z najbardziej charakterystycznych tatrzańskich szczytów. Wznosi się nad Doliną Gąsienicową, gdzie znajduje się schronisko Murowaniec, niczym wieża kościelna, od której wziął swoją nazwę. Na jego szczyt prowadzi czarny szlak rozpoczynający się przy Czarnym Stawie Gąsienicowym. Wejście jest dość trudne i w kilku miejscach mocno eksponowane i strome. Nie ma tu żadnych sztucznych zabezpieczeń. Ze szczytu otwiera się piękny widok na Dolinę Gąsienicową, a jak pisał Mieczysław Karłowicz „tylko z Kościelca widoczne są bez wyjątku wszystkie Stawy Gąsienicowe”.

Szczyt Kościelca jest miejscem bardzo widokowym. Widać stąd całą Dolinę Gąsienicową i znajdujące się w niej stawy, zarówno te największe jak Czarny Staw Gąsienicowy, jak i niewielkie. Można stąd także podziwiać grań Tatr z Kozim Wierchem oraz wystające ponad nią czubki Rysów. 

Bardzo atrakcyjna pod względem widokowym jest też Hala Gąsienicowa, gdzie stoi schronisko Murowaniec. To właśnie stąd Kościelec prezentuje się najlepiej, a widok na jego sylwetkę piętrzącą się ponad zielonymi lasami i halami zaliczany jest do najbardziej znanych i najpiękniejszych w Tatrach. 

Dobrze prezentuje się też szczyt z grani Kościelców przed przełęczą Karb, skąd wydaje się znacznie bardziej stromy i wyniosły niż jest w rzeczywistości.

Kościelec znajduje się w Tatrach Wysokich, w bocznej grani odbiegającej od Zawratowej Turni. Wcina się głęboko w usianą stawami Dolinę Gąsienicową, co sprawia, że od północy prezentuje się nadzwyczaj malowniczo. 

Szczyt ma wysokość 2155 m n.p.m. i jest częścią tak zwanej Grani Kościelców. W jej skład wchodzą także niedostępne szlakami turystycznymi Zadni Kościelec i Mały Kościelec. Kościelec jest chętnie odwiedzany przez taterników. Najczęściej wspinają się oni jego zachodnią ścianą, gdzie poprowadzonych jest kilka dróg wspinaczkowych. 

Pierwsze wejście na Kościelec zostało odnotowane w 1845 r. Na przełomie XIX i XX w. był to już często i chętnie odwiedzany przez wysokogórskich turystów szczyt tatrzański. W 1908 r. po raz pierwszy zdobyli go zimą Mieczysław Karłowicz i Roman Kordys. Karłowicz rok później zginął w lawinie, która zeszła ze zboczy Małego Kościelca. Wydarzenie to było punktem zwrotnym w tworzeniu Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego. 

Aby wejść na Kościelec należy najpierw dostać się do Doliny Gąsienicowej. Można to zrobić z Kuźnic lub z Brzezin. 

Kuźnice są częścią Zakopanego. Prowadzi do nich od Ronda przy siedzibie TPN ulica Przewodników Tatrzańskich, która jest wyłączoną z ogólnego ruchu pojazdów. Mogą się nie poruszać jedynie busy. Najbliższy parking znajduje się przy rondzie, skąd do wejścia na szlak można dojść pieszo lub dojechać busem. Busem można też przyjechać bezpośrednio z okolic dworca PKS. Dojście pieszo z parkingu przy Rondzie do początku szlaku zajmuje ok. 40 min. 

Drugim miejscem wyjścia szlaku do Doliny Gąsienicowej są Brzeziny leżące przy drodze z Zakopanego w stronę Palenicy Białczańskiej. Miejsc jest jednak niewiele i w szczycie sezonu zaparkowanie samochodu może się okazać niemożliwe. Drogą tą jeżdżą busy w kierunku Palenicy Białczańskiej odjeżdżające z Zakopanego z placu przed Dworcem PKP.

Wycieczka na Kościelec ze względu na stromizny, spore ekspozycje oraz konieczność wspinaczki w niektórych momentach nie jest odpowiednia dla najmłodszych dzieci. Wykorzystanie nosidła turystycznego może także sprawiać problemy zarówno podczas podchodzenia, jak i schodzenia w najbardziej stromych odcinkach. 

Ocena tego, czy dziecko poradzi sobie podczas wejścia na Kościelec zależy przede wszystkim od rodziców. Należy brać przy tym pod uwagę koordynację ruchową ponieważ wejście, a szczególnie zejście wymaga użycia zarówno nóg jak i rąk oraz brak lęku przestrzeni i wysokości. Zabieranie na taką wycieczkę dziecka, które np. boi się wejść na drabinę czy ma problem z pokonaniem otwartych schodów może skończyć się atakiem paniki i dużymi problemami z powrotem na dół. Wejście wymaga także od rodziców asekuracji młodego turysty, szczególnie w najbardziej stromych miejscach- m.in. pomoc w namierzeniu kolejnych stopni skalnych podczas schodzenia, podtrzymanie w miejscach, gdzie stopnie są zbyt oddalone od siebie. 

Planując wycieczkę na Kościelec z dzieckiem należy wybrać dzień z dobrą pogodą. Wilgotna skała zwiększa ryzyko poślizgnięcia się i upadku z wysokości.

Szczyt Kościelca jest niewielki i skalisty. Rozciąga się stąd piękna panorama Doliny Gąsienicowej z jej wszystkimi stawami. Widać także dużą część Orlej Perci z Kozim Wierchem oraz wychylające się zza grani czubki Rysów i Mięguszowieckich Szczytów. 

Warto jednak pamiętać, że skalisty szczyt Kościelca staje się po deszczu lub przy oblodzeniu bardzo niebezpieczny. Łatwo tu w takich warunkach o poślizgnięcie i upadek z dużej wysokości. W sezonie, ze względu na małą ilość miejsca na szczycie i dość wąskie dojście tworzą się tu zatory i kolejki.

Kościelec znajduje się na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego i poruszanie się po szlakach jest płatne. Bilety można kupić w kasach przy wejściu na szlak lub online na stronie TPN: https://tpn.pl/zwiedzaj/e-bilety

Wejście na Kościelec przeznaczone jest dla osób, które mają trochę obycia w poruszaniu się w górskim, przepaścistym i eksponowanym terenie. Trasa ma w kilku miejscach pionowe odcinki, na których trzeba przytrzymywać się rękami. Znacznie trudniejsze od wchodzenia jest zejście, które wymaga gdzieniegdzie stawiania kroków na ślepo w dół, jedynie wyczuwając nogą kolejne skalne stopnie. 

Po deszczu, gdy skała jest mokra oraz w czasie występowania oblodzenia wchodzenie na Kościelec jest bardzo niebezpieczne ponieważ istnieje ryzyko poślizgnięcia się i upadku z wysokości. Oblodzenie może występować już w okresie jesiennym, a także wiosną. 

Wyjście na Kościelec i powrót do Doliny Gąsienicowej jest dobrą opcją na półdniową wycieczkę o charakterze wysokogórskim. Niezbędne są do niej dobre buty, jaK  najlepiej trzymające kostkę. Trzeba też pamiętać, że latem w godzinach popołudniowych w Tatrach pojawiają się burze, a w odsłonięty, skalisty szczyt Kościelca wyniesiony znacznie ponad dolinę często uderzają pioruny. Dlatego też latem dobrze zacząć wędrówkę wczesnym rankiem. 

Trasa prowadzi od schroniska Murowaniec przez Dolinę Gąsienicową by następnie na brzegu Czarnego Stawu Gąsienicowego odbić stromo zakosami w kierunku grzbietu Małego Kościelca i Przełęczy Karb. Początkowy fragment od schroniska Murowaniec prowadzi niebieskim szlakiem, a na brzegu stawu należy zmienić go na szlak czarny odchodzący w prawo. Przy niebieskim szlaku, na wysokości początku grani Małego Kościelca można zobaczyć pamiątkowy kamień poświęcony pamięci Mieczysława Karłowicza, który zginął tu w 1909 r. porwany przez lawinę. Po pokonaniu zakosów szlak wydostaje się na grzbiet Kościelców i osiąga przełęcz Karb. Za nią gruzowiskiem skalnym dochodzi się do kilkumetrowej, niemal pionowej skalnej rynny, którą pokonuje się z użyciem rąk. Miejsce to sprawia znacznie więcej trudności przy powrocie, gdy trzeba wyczuwać kolejne załamania skały na ślepo. Powyżej rynny szlak znów zygzakami wspina się już łagodniej w stronę szczytu. Po drodze trzeba przejść przez nachyloną, spękaną skalną płytę, która po deszczu staje się śliska. Najtrudniejszym miejscem jest próg skalny pod samym wierzchołkiem, który należy pokonać z wykorzystaniem rąk. Tu także znacznie bardziej problematyczne jest schodzenie w dół. 

Wyjście na szczyt Kościelca zajmuje ok. 2 h. Powrót jest niewiele krótszy ponieważ wędrówkę na dół spowalniają strome miejsca, gdzie należy poruszać się znacznie wolniej. W sezonie w miejscach tych tworzą się często zatory ponieważ wchodzący i schodzący muszą się przepuszczać nawzajem. Tworzą je też osoby, które często przeceniając swoje możliwości zdecydowały się na wędrówkę i nie radzą sobie zbyt dobrze w stromym eksponowanym terenie.

Drugim wariantem dojścia na Kościelec z okolic schroniska Murowaniec jest skierowanie się w pierwszej części trasy w stronę górnej części Doliny Gąsienicowej, która usiana jest licznymi, niewielkimi stawami polodowcowymi. Znajdują się tu m.in. znane Litworowy i Zielony Staw. W początkowej części prowadzi on czarnym, łagodnie wznoszącym się doliną szlakiem z ładnymi widokami na okoliczne stawy. 

Powyżej Zielonego Stawu w lewo odbija krótki, niebieski szlak, którym początkowo dość łagodnie, a następnie bardziej stromo dochodzi się na przełęcz Karb. Tu łączy się on z czarnym szlakiem prowadzącym granią Kościelców. Prowadzi on najpierw przez rumowisko skalne by następnie pokonać kilkumetrową stromą, skalną rynnę i wyprowadzić stale wznoszącą się i meandrującą wśród skał trasą do skalne progu pod wierzchołkiem. Jego pokonanie, podobnie jak skalnej rynny wymaga podtrzymania się rękoma. Miejsca te sprawiają więcej trudności podczas schodzenia, gdy trzeba często na ślepo poszukiwać stopni w skale.

Warianty przez Czarny i Zielony Staw można stosować zamiennie tworząc pętlę. Lepszym rozwiązaniem jest wchodzenie bardziej stromą trasą przez Czarny Staw, a schodzenie łagodniejszą przez Zielony. Dodatkowo trasa przez Czarny Staw gwarantuje lepsze widoki na szczyt z grani Kościelców przed przełęczą Karb. Prezentuje się on stąd wyjątkowo dostojnie.

Aby dostać się do Doliny Gąsienicowej, gdzie rozpoczynają się szlaki na Kościelec należy wyruszyć z Kuźnic lub Brzezin. Wszystkie prowadzące tu trasy są łatwe i pozbawione trudności. Na Hali Gąsienicowej znajduje się schronisko Murowaniec, w którym można odpocząć przed dalszą wędrówka.

Trasa przez Halę Gąsienicową rozpoczyna się przy dolnej stacji kolejki na Kasprowy Wierch w Kuźnicach. Można tu dojechać busem lub dojść z parkingu w okolicach Ronda ulicą Przewodników Tatrzańskich (ok. 40 min). Szlak oznaczony jest niebieskimi znakami i prowadzi przez Boczań i Przełęcz między Kopami na Halę Królową Wyżnią  i do schroniska Murowaniec. Początkowo biegnie przez las reglowy, ale nad Boczaniem rozpoczynają się widokowe hale, z których podziwiać można widoki na północ. Po 2 h 15 min marszu szlak osiąga stojące na Hali Gąsienicowej Schronisko Murowaniec. Duża część trasy prowadzi jednostajnie w górę do Przełęczy Między Kopami, skąd dość łagodnie opada do Doliny Gąsienicowej.

Z Kuźnic można się też dostać na Halę Gąsienicową wybierając żółty szlak przez Dolinę Jaworzynki. Duża jej część prowadzi łagodnie w górę, by na ostatnim odcinku przed Przełęczą między Kopami wspiąć się gwałtownie i dość stromo do grzbietu. Za Przełęczą następuje łagodne zejście w stronę Doliny Gąsienicowej. Dojście tą trasą z Kuźnic zajmuje ok. 2 h.

Trasa rozpoczynająca się Brzezinach prowadzi za czarnymi znakami Doliną Suchej Wody do schroniska Murowaniec. Szlak wznosi się jednostajnie i dość łagodnie utwardzoną drogą, która jest dostępna także dla rowerzystów. Wędrówka jest  monotonna, pozbawiona widoków, ale jednocześnie niezbyt męcząca bo trasa jednostajnie i łagodnie wznosi się w górę. Dojście na Halę Gąsienicową zajmuje ok. 2 h.

Dolina Kościeliska znajduje się na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego. Zgodnie z jego regulaminem nie wolno tu wprowadzać psów ani innych zwierząt domowych nawet jeśli są prowadzone na smyczy.

Kościelec zimą dostępny jest dla osób obytych z poruszaniem się w górskim terenie, potrafiących używać raków i czekana. Oblodzenie lub pokrywa śnieżna niosą ze sobą zagrożenia upadkiem lub wyzwoleniem lawiny. Obydwie ewentualności są bardzo niebezpieczne i grożą śmiercią. 

W warunkach zimowych na Kościelec powinno się wychodzić tylko jeśli zagrożenie lawinowe jest nie wyższe niż 2 stopień. Należy wybierać wariant przez Zielony Staw ponieważ wschodnia ściana Małego Kościelca (wariant przez Czarny Staw) znana jest ze schodzenia lawin. W 1909 r. w jednej z nich zginął Mieczysław Karłowicz, kompozytor i taternik, autor wielu, często dziewiczych wejść w polskich Tatrach, w tym pierwszego wejścia zimowego na Kościelec. Bezpieczniejsza i mniej stroma jest trasa prowadząca zachodnim zboczem znad Zielonego Stawu do przełęczy Karb. 

Oprócz raków i czekana pomocnym wyposażeniem podczas zimowych wędrówek na Kościelec jest kask, który może w razie upadku ochronić głowę przed zranieniem i cięższymi obrażeniami.

Pod Kościelcem, na Hali Gąsienicowej znajduje się schronisko Murowaniec działające od czasów dwudziestolecia międzywojennego. Jest to kamienny budynek z drewnianą nadbudówką i charakterystyczną wieżyczką, który może pomieścić 110 gości. Działa tu także duża restauracja oferująca całodzienne wyżywienie oraz szeroką gamę napojów ciepłych i zimnych. Nocując w Murowańcu można rozpocząć wycieczkę na Kościelec wcześnie rano unikając tłumów. Schronisko daje też możliwość odpoczynku podczas jednodniowej wycieczki rozpoczynającej się z Kuźnic lub Brzezin. 

Wycieczka na Kościelec jest pięknym uzupełnieniem wizyty w Dolinie Gąsienicowej. Należy jednak pamiętać, że jest to już wyjście o charakterze wysokogórskim, wymagające sprawności, odporności na ekspozycję oraz obycia ze skalnym terenem oraz dobrych butów na twardej podeszwie. Nagrodą za dwugodzinną wspinaczkę są piękne widoki na Dolinę Gąsienicową i grań Tatr.