Słowo „góral” ma w sobie pewnego rodzaju moc i budzi uśmiech na twarzy. Z pewnością dlatego, że od razu wyobrażamy sobie śpiewającego lub tańczącego człowieka, który ubrany jest w charakterystyczny strój i wymachuje ciupagą.Każdy, kto odwiedził Tatry, wie, że górale potrafią się bawić, cenią swoją kulturę oraz dbają o tradycje.
Dziś postrzegamy Podhale jako wyjątkowo urocze miejsce. Jednak, to co obecnie jest jego wartością, dawniej zniechęcało. Mikroklimat, sąsiedztwo Tatr, niesprzyjający teren.
Grupa górali podhalańskich zaczęła się kształtować w XIV wieku. Region zamieszkiwali Polacy, którym Kazimierz Wielki dał ziemie na własność. Sporo było uciekinierów z dolin, czy pasterzy z Wołoszczyzny. Następnie dołączyli do nich Węgrzy, Słowacy, Niemcy, Rusini, Żydzi oraz Cyganie. Podhale, jakie teraz podziwiamy, to owoc ich pracy w trudnym klimacie. Ciężkie warunki życia, z jakimi przyszło im się zmierzyć, umacniały mieszkańców, sprawiały, że byli solidarni i zdolni do sąsiedzkiej pomocy. Z czasem doskonale się zintegrowali. Zaczęto ich postrzegać jako zahartowanych, bardzo silnych i honorowych ludzi.
Górale z Podhala z dumą noszą swe stroje, szczególnie podczas wszelkich uroczystości państwowych, kościelnych, czy też rodzinnych. Niektórzy także poza regionem prezentują się w nich, podkreślając skąd pochodzą.
W skład tradycyjnego stroju męskiego wchodzą: czarny kapelusz wykonany z filcu, lniana koszula w białym kolorze z szerokimi rękawami i zdobieniem przy szyi w postaci metalowej spinki, spodnie (portki bukowe) z białego płótna, udekorowane lampasami i pomponikami oraz barwnym haftem zwanym parzenicą, zdobiony wyżłobieniami pas, kierpce skórzane oraz okrycie wierzchnie – narzucana na ramiona cucha z różnymi aplikacjami. Elementem uzupełniającym cały strój jest oczywiście ciupaga. Bez niej wizerunek górala wydaje się niekompletny.
Natomiast strój góralki stanowi: kolorowa chusta, batystowa koszula zdobiona haftem, aksamitny gorset z długą, zwykle czerwoną wstążką służącą do sznurowania, biała halka, spódnica z tybetu z kwiecistym motywem i kierpce. Dodatkiem jest sznur czerwonych korali.
Gwara to istotna część podhalańskiego folkloru. Uwielbiamy jej słuchać. Kultywowana jest przede wszystkim jej autentyczna wersja, choć często w przeróżnych audycjach radiowych, programach telewizyjnych, czy piosenkach bywa zniekształcana. Dlatego, aby poznać prawdziwą gwarę trzeba odwiedzić Podhale.
Do cech gwary podhalańskiej należy tzw. mazurzenie, zamiast „ż”, „cz”, „sz”, stosuje się odpowiednio „z”, „c”, „s”. Samogłoski nosowe „ą”, czy „ę” w wymowie przekłada się na „on”, „yn”. Do starszej osoby górale zwracają się w liczbie mnogiej. Jeśli chodzi o formy grzecznościowe, często pozdrawiane są osoby pracujące w polu. W gwarze stosuje się również prejotację, czyli poprzedzenie głoską „j” tych wyrazów, które na początku mają samogłoskę.
Góralski taniec ukształtował się w izbach i na halach pasterskich. Dzięki zespołom regionalnym jest nieustannie rozpowszechniany. Chociaż zdarza się, że na rodzinnych uroczystościach, starsi tańczą tradycyjne tańce, a młodzież bawi się „po swojemu”. Do najbardziej charakterystycznych tańców na Podhalu należą góralski i zbójnicki, które oddają cechy charakteru mieszkańców, podkreślają ich zwinność oraz temperament.
W tańcu góralskim mężczyzna może się popisać, ma rolę solową. Zgodnie z przekazem podłoże tańca stanowią zaloty – prezentuje się wybrance swą zręczność i energię. Zalicza się go do tańców dwuosobowych. Natomiast zbójnicki to taniec typowo męski, korowodowy. Tancerze w trakcie marszu po kole uderzają ciupagami o siebie, rzucają je na podłogę, a następnie rozpoczynają przysiady. Po ostatnim z nich odbijają się wyskokiem do góry, podnoszą ciupagi i kontynuują marsz. Taniec pełen jest mocy i ekspresji.
Górale to niesłychanie ciekawa i barwna grupa. Umieją zadbać o turystów, a przy tym także ich wzruszyć swoim przywiązaniem do regionu, miłością do tradycji. Pod tymi względami warto brać z nich przykład. Wizytę w Tatrach należy wykorzystać nie tylko na odkrywanie zabytków, napawanie się widokami, ale także na poznanie mieszkańców. To oni stanowią siłę regionu.
Prawdziwych górali spotkać możecie w karczmach na Krupówkach, gdzie co wieczór grają muzykę na żywo. Polecamy także wybrać się na bacówki, gdzie górale wyrabiają oscypki. A najlepiej… udaj się do którejś z podhalańskich wsi, gdzie nie brak starszych osób, które siedząc w ogródku z przyjemnością poświęcą Ci chwilę by opowiedzieć o życiu na Podhalu.